Skóra jest jednym z największych narządów w naszym organizmie, posiadającym swój własny układ immunologiczny i mikrobiotę. Równowaga skóry jest regulowana zarówno przez lokalne, jak i ogólnoustrojowe hormony, neuroprzekaźniki, neuropeptydy i cytokiny. Dlatego skóra, podobnie jak inne narządy jest w stanie reagować na stres, a badania pokazują że wiele chorób dermatologicznych jest ściśle powiązanych z ekspozycją organizmu na stres oraz naszym stanem psychicznym. Jak stres wpływa na stan skóry? Czym jest psychoneuroimmunologia? Jakie choroby skóry mają związek ze stresem? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedź w poniższym artykule.

Adaptacje do stresu

Stres, gdy jest w zbyt dużym nasileniu zagraża naszej równowadze fizycznej, psychicznej i społecznej wywołuje tzw. allostazę, czyli proces stabilizacji środowiska wewnętrznego organizmu poprzez określone zmiany fizjologiczne (adaptacje). 

Adaptacje wywołane stresem zachodzą dzięki współdziałaniu określonych układów organizmu i substancji przez nie wydzielanych. Po pierwsze, stres aktywuje oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA) z wydzielaniem kortyzolu, kortykoliberyny (CRH) i adrenokortykotropiny (ACTH). Dzięki temu zachodzi szereg procesów przygotowujących nasz organizm do sytuacji stresowej m. in. wzrasta stężenie glukozy we krwi, zmniejsza się wrażliwość na ból. 

Po drugie, stres uruchamia współczulny układ nerwowy z uwolnieniem adrenaliny i noradrenaliny. Zwiększa się ciśnienie krwi i częstość uderzeń serca, rozszerzają się naczynia krwionośne w sercu, płucach, mięśniach, a zwężają w jelitach i nerkach. 

Stres może powodować zarówno pozytywne adaptacje np. mobilizację nas do działania, jak i negatywne np. choroby. Indywidulany wpływ stresu psychologicznego na organizm zależy przede wszystkim od postrzegania doświadczanych stresorów. Oczywiście to postrzeganie będzie różne, gdyż każdy z nas ma inne geny, doświadczenia i zachowania.

Jak stres wpływa na naszą skórę?

Jak dla każdego narządu, również dla skóry stres nie jest obojętny. Stres wpływa na naszą gospodarkę hormonalną, a wiemy że ona ma ogromne znaczenie w kontekście kondycji skóry. Stres mobilizuje układ odpornościowy, generuje przewlekły stan zapalny i zwiększa ilość wolnych rodników, a to może przyśpieszać starzenie skóry. Ponadto obniża on naturalne zdolności przeciwutleniające naszego organizmu oraz przyspiesza degradację składników macierzy jak kolagenu, czy elastyna. Oprócz tego pogarsza funkcje płaszcza hydrolipidowego, zwiększa aktywność gruczołów łojowych i nasila poszerzenie naczyń krwionośnych (teleangienktazji).

Warto podkreślić, że w skórze znajdują się liczne receptory dla neuroprzekaźników,  hormonów i cytokin, które regulują jej czynności i modyfikują reakcję na stresory psychologiczne i środowiskowe. Dlatego reakcja skóry na stres jest procesem złożonym i obejmuje szeroką sieć komórek odpornościowych, hormonów i neroprzekaźników. Skóra jest celem kluczowych mediatorów stresu, ale jest także lokalnym źródłem tych czynników, tworząc własne sieci połączeń psychoneuroimmunologicznych. Badaniem tych zależności zajmuje się dziedzina znana jako psychoneuroimunologia.

Psychoneuroimmunologia skóry

Mimo wielu badań w zakresie psychoneuroimmunlogii skóry, dokładny mechanizm w jaki stres może wywoływać lub nasilać objawy skórne nie został poznany. Pod koniec ubiegłego wieku stworzono tzw. model NICE (ang. the neuro-immuno-cutaneous-endocrine model), który obejmuje różne, nakładające się na siebie mechanizmy tłumaczące prawdopodobne zależności stres-skóra. Mechanizmy zawarte w modelu NICE obejmują:

  • rozregulowanie działania osi HPA i współczulnego układu nerwowego,

  • odziaływanie różnych substancji sygnałowych w obrębie skóry na komórki, włókna nerwowe, naczynia krwionośne oraz gruczoły skórne,

  • nadprodukcję cytokin prozapalnych i neuropeptydów w skórze i zmianę ekspresji receptorów dla nich,

  • rozwój zapalenia neurogennego.

Stres, szczególnie przewlekły, może powodować zapalenie neurogenne w skórze i jednocześnie zaostrzać przebieg niektórych chorób skóry. A czym ono dokładnie jest? Zapalnie neurogenne to forma przewlekłego stanu zapalnego skóry wynikającym z nieprawidłowej interakcji komórek układu odpornościowego z włóknami nerwowymi skóry. W całym procesie bierze udział mnóstwo czynników neurogennych i cytokin prozapalnych. Choroby w których znaczenie ma zapalenie neurogenne to m. in. pokrzywka, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca.

Komórki tuczne a zapalenie neurogenne

Istotną rolę w procesie zapalenia neurogennego i rodzaju łącznika pomiędzy osią psychoneuroimmunologiczną pełnią komórki tuczne, inaczej mastocyty. Już dr Hans Selye, który ukuł termin „stres”, opisał komórki tuczne jako kluczowe w procesie rozpoznawania zagrożeń środowiskowych (np. drobnoustrojów, toksyn, stresu fizycznego).

Mastocyty to wszechstronne komórki, które z jednej strony mają zdolność do reagowania na różnorakie czynniki lokalne i zewnętrzne, a z drugiej mające możliwość uwalniania wielu aktywnych substancji, co czyni je szczególnym ogniwem w integracji układu odpornościowego i nerwowego. Mastocyty charakteryzują się zawartością od 50-200 ziarnistości zawierających różne substancje bioaktywne:

  • aminy biogenne (histamina, serotonina)

  • cytokiny (IL-1, IL-3, IL-4, IL-6)

  • enzymy (chymaza, tryptaza)

  • metabolity lipidów (leukotrieny, prostaglandyny)

  • tlenek azotu (NO)

  • heparynę

  • czynnik wzrostu śródbłonka (VEGF)

Pod wpływem różnych czynników może dochodzić do degranulacji mastocytów, czyli nagłego uwolnienie zawartości ziarnistość na zewnątrz komórki. Proces degranulacji może zachodzić pod wpływem kontaktu z alergenem, ale także pod wpływem stresu psychologicznego.

Dodatkowo mastocyty mogą być lokalizowane w otoczeniu komórek nerwowych, a poprzez  wytwarzanie serotoniny bezpośrednio wpływać na aktywność układu nerwowego. Większość komunikacji między komórkami tucznymi a nerwami odbywa się poprzez wydzielane lokalne wydzielanie substancji aktywnych do przestrzeni międzykomórkowej np. włókna nerwowe mogą wydzielać neuropeptydy jak substancja P.

Psychodermatologia – interdyscypilnarne podejście do chorób skóry

Psychodermatologia to stosunkowo młoda dziedzina, która obejmuje psychologię, psychiatrię, i medycynę estetyczną, a jej podstawą jest koncepcja psychosomatyczna, która opisuje nierozerwalny związek naszego ciała z psychiką. Warto dodać, że psychosomatyczny związek skóry z układem nerwowym wynika także ze wspólnego rozwoju płodowego, gdyż zarówno skóra, jak i układ nerwowy wywodzą się z ektodermy. 

W Polsce w 2008 roku w ramach Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego utworzono sekcję Psychodermatologii. Aktualnie psychodermatologia dzieli zaburzenia i choroby skóry powiązane z naszą psychiką i stresem na trzy grupy:

  • zaburzenia psychofizjologiczne, w których objawy skórne mogą się pojawiać lub nasilać pod wpływem stresu np. atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, bielactwo, łojotokowe zapalenie skóry

  • pierwotne zaburzenia psychiczne, w tych zaburzeniach zmiany skórne wysuwające się na pierwszy plan są wynikiem zaburzeń psychicznych np. zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych

  • wtórne zaburzenia psychiczne, są to zaburzenia które pojawiają się w następstwie występowania przewlekłych zmian skórnych np. zaburzenia depresyjne i lękowe.

Badania wykazały, że wprowadzenie leczenia psychiatrycznego w postaci leków lub metod psychoterapeutycznych może mieć pozytywny wpływ na choroby dermatologiczne, na które wpływa stres. Dlatego u osób dotkniętych chorobami skóry jak atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, bielactwo, łojotokowe zapalenie skóry powinny w procesie terapeutycznym zostać uwzględnione metody regulujące reakcje na stres.

Piśmiennictwo

  1. Pondeljak N i Lugović-Mihić L. Stress-induced Interaction of Skin Immune Cells, Hormones, and Neurotransmitters. Clin Ther. 2020 May;42(5):757-770.

  2. Psychodermatologia. Podejście interdyscyplinarne. Wydawnictwo PZWL Warszawa 2023

  3. Theoharides T.C. The impact of psychological stress on mast cells. Ann Allergy Asthma Immunol. 2020 Oct; 125(4): 388-392.

  4. Peters E.M.J. Stressed skin? – a molecular psychosomatic update on stress-causes and effects in dermatologic diseases. J Dtsch Dermatol Ges. 2016 Mar;14(3):233-52; quiz 253.

Ferensztajn E. i Rybakowski J. Koncepcja allostazy a neurobiologia choroby afektywnej dwubiegunowej. Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2012; 7, 2: 65–75

 

Dowiedź się więcej o Smart Aging Clinic - https://smartagingclinic.com/contact

 #smartagingclinic #beautyisnotcopypaste