Botoks to inaczej nazwa handlowa toksyny botulinowej typu A, substancji, która blokuje sygnały między nerwami, a mięśniami. W medycynie, botoks jest stosowany do leczenia  różnego rodzaju zaburzeń mięśniowych, między innymi: dystonii szyi, migreny, bruksizmu czy nadpotliwości, ale niestety również do usuwania zmarszczek w medycynie estetycznej.

Sprawdziliśmy, co mówi na ten temat nauka i czy warto stosować fast food’owe rozwiązania wiążące się ze sporym ryzykiem dla naszego organizmu, by przedłużyć młody wygląd.
Warto wiedzieć, że toksyna botulinowa typu A czyli inaczej jad kiełbasiany, wynaleziona została przez belgijskiego odkrywcę w 1897 roku, a wyizolowana w 1944 roku w amerykańskim ośrodku badania broni biologicznej w Fort Detrick. Należy do neurotoksyn i wytwarzana jest przez bezwzględnie beztlenowe bakterie – laseczki o nazwie gatunkowej Clostridium botulinum, a także przez nielicznych innych przedstawicieli rodzaju Clostridium. Substancja ta w zależności od podanej dawki może być silnie trująca dla organizmu człowieka, poprzez porażenie skurczu mięśni w wyniku zaburzenia wydzielania acetylocholiny. Przyjrzyjmy się jej bliżej. 

Botoks, czyli paraliżująca mięśnie neurotoksyna.

Badania naukowe opublikowane m.in. w Journal of Neuroscience, pokazały, że iniekcje toksyny botulinowej prowadzą do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu zdrowych mięśni. Naukowcy odkryli, że sparaliżowane mięśnie kurczą się i zanikają, zamiast powracać do swojego normalnego stanu po ustaniu działania toksyny, jak wcześniej sądzono. Badań potwierdzających tę tezę jest znacznie więcej. 
Wśród powikłań zidentyfikowanych w przeglądzie literatury przeprowadzonym przez Omprakash i inni, znalazły się m.in. dysfagia, botulizm i problemy z oddychaniem, wynikające z możliwego rozprzestrzeniania się leku w organizmie. Ward i inni, wskazali, że iniekcje toksyny botulinowej prowadzą do zmniejszenia funkcji skurczowej w ostrzykniętym mięśniu, przyczyniając się do astenii i osłabienia mięśniowego, co potwierdziły liczne badania kliniczne. 
Autorzy Varghese-Kroll E, Elovic EP, potwierdzili tezę, że jednym z najczęstszych poważnych skutków ubocznych toksyny botulinowej jest osłabienie mięśni. Może to dotyczyć mięśni ostrzykniętych oraz mięśni sąsiadujących, lub może objawiać się jako ogólne osłabienie mięśni. Ten szeroki zakres objawów związanych z osłabieniem lub paraliżem mięśni, dysarturią, dysfonią, dysfagią i wreszcie zatrzymaniem oddechu jest znany jako zatrucie botulinowe. Zależy ono od dawki i wynika z dyfuzji toksyny botulinowej z ostrzykniętych mięśni do mięśni sąsiednich. Ciekawe jest to, że zatrucie botulinowe może wystąpić nawet kilka lat po kontynuowanych zastrzykach. Zwykle toksyczne działanie toksyny botulinowej może pojawić się przy 10 lub 11 wstrzyknięciu, po wcześniejszych iniekcjach bez powikłań. Kliniczne objawy zatrucia botulinowego występują od 0 do 36 dni po wstrzyknięciu. Głównie między 2 a 6 dniem po podaniu.

Reakcje alergiczne, zaburzenia widzenia i inne skutki uboczne

Niezależne badanie opublikowane przez Advances in Dermatology and Allergology w 2020 roku autorstwa polskich naukowców Witmanowski H, Błochowiak K, wskazały nie tylko na poważne skutki uboczne po użyciu toksyny botulinowej obejmujące dysfagię, osłabienie mięśni, ale także na reakcje alergiczne. Objawy te obejmują szeroki zakres od obrzęku, rumienia lub zaczerwienienia ograniczonego do miejsca podania, przez rozległy rumień i ogólnoustrojową pokrzywkę, aż do wstrząsu anafilaktycznego. Autorzy Roy D i Sadick NS, potwierdzili związek między wchłanianiem niewielkiej ilości toksyny botulinowej do krwiobiegu, a jej działaniem ogólnoustrojowym. Oprócz mechanizmu ogólnego rozprzestrzeniania się, innym źródłem poważnych skutków ubocznych jest wstrząs anafilaktyczny. Wynika to z chemicznej struktury toksyny, powodując nadwrażliwość. Powtarzające się zastrzyki mogą zwiększać patologiczne unerwienie, prowadząc do zaostrzenia objawów miejscowych, a finalnie do zwłóknienia mięśni.

Naukowcy potwierdzili również prawdopodobieństwo skutków ubocznych w obrębie oka lub wewnątrz oczodołu, takich jak zaburzenia widzenia, trudności w akomodacji, odwarstwienie siatkówki, podrażnienie rogówki. Mechanizm, na skutek którego zastrzyki toksyny botulinowej powodują niepożądane objawy w obrębie narządu wzroku, najprawdopodobniej wynika z blokowania acetylocholiny na zakończeniach nerwów przywspółczulnych

w układzie wzrokowym z powodu dyfuzji ogólnoustrojowej. 
Wreszcie, badacze Hristova AH, Joseph LN, Sathe SA
i inni wykazali, że toksyna botulinowa może być zdolna do przechodzenia przez ścianę naczyń. Badania eksperymentalne potwierdziły istnienie receptorów toksyny botulinowej w ośrodkowym układzie nerwowym oraz fakt, że już niewielka ilość toksyny botulinowej może przekraczać barierę krew-mózg. Stwierdzono również dyfuzję toksyny botulinowej do przeciwległych mięśni, a także ryzyko przypadkowego dostarczenie toksyny dożylnie, gdy jest ona wstrzykiwana do mięśnia.

Źródło: Zbiór badań naukowych na temat toksyny botulinowej dostępnych w literaturze naukowej przygotowany przez Smart Aging Clinic